Tìm hiểu về cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất

Cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất (hay còn gọi là tim nhanh trên thất) là một thuật ngữ khá rộng. Tình trạng này bao hàm nhiều loại rối loạn nhịp nhanh với các cơ chế và nguồn gốc gây bệnh khác nhau.

1. Thế nào là cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất?

- Nhịp nhanh trên thất là bệnh lý bao gồm tất cả các loại rối loạn nhịp nhanh từ bó His trở lên nhưng không bao gồm tình trạng rung nhĩ. Nhịp nhanh kịch phát trên thất là bệnh lý khởi phát và kết thúc một cách rất đột ngột.

- Trong lâm sàng khi nhắc đến cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất, người ta thường nghĩ ngay đến các cơn tim nhanh trên thất có vòng vào lại ở nút nhĩ thất hoặc tim nhanh trên thất có vòng vào lại nhĩ thất thông qua đường dẫn truyền phụ.

2. Triệu chứng của bệnh tim nhanh trên thất

- Hầu hết bắt gặp ở người bệnh không có bệnh tim thực tổn. Một số triệu chứng nhận biết:

    + BN thấy có cơn hồi hộp đánh trống ngực, cảm giác lo lắng, tim đột ngột đập nhanh, nhịp tim thường đều, tần số từ 180 - 200 nhịp/phút.

    + Triệu chứng kéo dài có thể gây tụt huyết áp hoặc suy tim

    + Có thể kết thúc một cách đột ngột

- BN được phát hiện khi khám lâm sàng và làm điện tâm đồ 12 chuyển đạo

3. Hình ảnh điện tâm đồ của cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất

• Phức bộ QRS thường thanh mảnh, đều, tần số 180 - 200 ck/phút;
• Hình ảnh sóng P không nhìn thấy do sóng P bị lẫn vào phức bộ QRS hoặc đôi khi có thể nhìn thấy giống như sóng r nhỏ ở V1;
• Khi bệnh nhân kết thúc cơn có thể thấy một đoạn ngừng xoang ngắn hoặc biểu hiện nhịp chậm trước khi tái lập nhịp xoang mới

4. Phương pháp điều trị.

4.1. Cắt cơn

a. Sử dụng biện pháp gây cường phế vị để cắt được cơn nhịp nhanh trên thất cho bệnh nhân:

    + Hướng dẫn bệnh nhân hít hơi vào thật sâu rồi thở ra nhưng đóng chặt thanh môn (tương tự như động tác rặn lúc thở ra);

    + Xoa xoang cảnh: Xoang cảnh nằm ở vị trí ngang với sụn giáp, khi bác sĩ xoa xoang cảnh cần hướng dẫn bệnh nhân nghiêng đầu sang một bên, bác sĩ sẽ dùng ngón tay cái ấn lên vị trí của xoang cảnh và day vào đó. Lưu ý trước khi xoa xoang cảnh của người bệnh, bác sĩ cần phải nghe để xác định không hẹp động mạch cảnh và thực hiện xoa từng bên một;

    + Ấn nhãn cầu: đây là một biện pháp cắt được cơn nhịp nhanh trên thất khá hiệu quả, tuy nhiên phương pháp này có phần thô bạo, trường hợp xấu nhất có thể gây bong võng mạc của người bệnh. Yêu cầu bệnh nhân nhắm cả 2 mắt, đặt 2 ngón tay cái hoặc 3 đầu ngón tay (ngón trỏ, ngón giữa, ngón đeo nhẫn) lên hố mắt mỗi bên sau đó ấn vào từ từ và tăng dần, khi ấn cần theo dõi nhịp tim của bệnh nhân trên monitoring, nếu cơn tim nhanh ngừng lại thì dừng ấn ngay. 

b. Sử dụng thuốc

- Adenosine dạng ống tiêm 6mg: đây được xem như một lựa chọn đầu tay. Vị trí tiêm Adenosine nên tiêm tại chỗ tĩnh mạch nền, phải bơm thật nhanh vì thời gian bán huỷ của thuốc Adenosine là cực nhanh. Khởi đầu tiêm Adenosine 6mg, nếu không hiệu quả thì tiêm nhắc lại 6 mg Adenosine, nếu vẫn không cho kết quả có thể dùng tiếp 12mg Adenosine (2 ống).

- Thuốc chẹn kênh Calci, thuốc chẹn bêta giao cảm: dùng khi liệu pháp điều trị với Adenosine thất bại.

      + Trên thực tế lâm sàng các bác sĩ thường dùng thuốc thuốc chẹn kênh canxi là Verapamil dạng tiêm tĩnh mạch với liều lượng từ 5-10 mg, tiêm trong 2-3 phút, chống chỉ định ở bệnh nhân suy giảm chức năng thất trái, tụt áp, cần sử dụng thận trọng ở người già.

    + Thuốc chẹn beta giao cảm thường trên lâm sàng là Propranolol hoặc Esmolol dạng tiêm tĩnh mạch, liều Propranolol là 0,15 mg/kg tiêm tĩnh mạch với tốc độ 1 mg/phút, cần chú ý các tác dụng phụ và chống chỉ định của các thuốc chẹn bêta giao cảm.

- Thuốc Digitalis: cần thận trọng khi sử dụng Digitalis cho bệnh nhân có Hội chứng Wolff - Parkinson - White hoặc khi bác sĩ đang có ý định xoa xoang cảnh sau đó, vì thuốc nhóm Digitalis có thể làm tăng sự nhạy cảm của xoang cảnh;

- Thuốc Amiodarone: đây là thuốc có thể được cân nhắc sử dụng khi các biện pháp điều trị kể trên thất bại;

- Sốc điện cắt cơn: phương pháp sốc điện cắt cơn được chỉ định khi cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất diễn ra dai dẳng, gây ảnh hưởng đến huyết động (nguy cơ dẫn đến suy tim, tụt huyết áp) hoặc khi sử dụng các thuốc kể trên nhưng vẫn không cắt được cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất. Sốc điện cắt cơn thường chỉ cần sử dụng năng lượng nhỏ (50J) và đồng bộ là có thể cắt được cơn.

4.2. Điều trị triệt để bằng RF

-  Bác sĩ can thiệp sẽ tiến hành thăm dò điện sinh lý. Phương pháp này sẽ giúp phát hiện được các đường dẫn truyền phụ và là lựa chọn hàng đầu khi cơn tái phát nhiều lần hoặc điều trị nội khoa không đáp ứng.

- Khi xác định đường được dẫn truyền phụ, bác sĩ sẽ dùng năng lượng từ sóng Radio cao tần (RF) để đốt đường dẫn truyền này, giúp chữa khỏi hoàn toàn cho người bệnh.